Նոր բացահայտումներ Խորհրդային Հայաստանի մասին. կայացավ Բալասանյանի մենագրության շնորհանդեսը

Խորհրդային միության կազմավորման 100-ամյակին ընդառաջ ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների եւ դիվանագիտության ամբիոնի դոցենտ, պ.գ.թ. ԳՐԻԳՈՐ ԲԱԼԱՍԱՆՅԱՆՆ ընթերցողի դատին է հանձնել  իր հեղինակած «Խորհրդային Հայաստանի առեւտրատնտեսական հարաբերությունները 1920-1927 թթ.» մենագրությունը: Գրքի շնորհանդեսը տեղի ունեցավ ԵՊՀ Իջեւանի մասնաճյուղի գրադարանում, որին ներկա էին պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմի ներկայացուցիչներ ինչպես Երեւանից, այնպես էլ Իջեւանից, համալսարանական ուսանողներ եւ փորձագիտական շրջանակի ներկայացուցիչներ:

Տանտիրոջ իրավունքով՝ շնորհանդեսի բացման խոսքը վերապահվեց ԵՊՀ Իջեւանի մասնաճյուղի գրադարանի վարիչ, Հայոց պատմության եւ հասարակագիտության ամբիոնի դասախոս ՎԼԱԴԻՄԻՐ ՊՈՂՈՍՅԱՆԻՆ, ում գնահատմամբ` պետք է կարեւորել Խորհրդային ժամանակաշրջանի ձեռքբերումներն, ու այն փորձառությունը, որն այն տվեց Հայաստանին եւ մեր հասարակությանը:

«Մենք, որպես պետական մտածողություն ունեցող ազգային համակարգ ձեւավորվեցինք  եւ զարգացանք հենց Խորհրդային ազդեցության ներքո: Լավ էր, վատ էր, դրական էր, թե՝ ոչ, այսօր կարող ենք տարբեր գնահատականներ հնչեցնել, բայց այն, որ երեւույթն, իսկապես, նպաստեց մեր տարածքում պետականության եւ հասարակական ամբողջության ձեւավորման համար, սա արդեն դրական է: Անդրադառնալով Գրիգոր Բալասանյանի մենագրությանը՝ նշեմ, որ այն բավականին արդիական է: Միայն այս տարվա տվյալներով՝ մենք ավելի քան 50 տոկոսով ավելացրել ենք Հայաստան-Ռուսաստան առեւտրաշրջանառությունը: Ուստի՝ Խորհրդային ժամանակաշրջանի առեւտրատնտեսական հարաբերությունների պատմության ուսումնասիրությունը նոր նպաստ կարող է բերել այսօրեական դրսեւորումներին, եւ այդ հարաբերությունների զարգացմանը», - ընդգծեց Պողոսյանը:

Հայոց պատմության եւ հասարակագիտության ամբիոնի ասիստենտ, պ.գ.թ. ԱՐԱ ԱԶԱՏՅԱՆՆ ասաց, որ արդեն հասցրել է գիրքն ընթերցել՝ ամենայն մանրամասնությամբ:

«Գրիգոր Բալասանյանը ընթերցողի սեղանին դրել է մի ուշագրավ եւ հետաքրքիր մենագրություն: Պատմագրության մեջ ուսումնասիրությունները հիմնականում վերաբերել են 1920-22 թթ.-երին, իսկ 1922-27 թթ.-ն ընկած ժամանակահատվածին վերաբերող այսպիսի խորքային ուսումնասիրություն չի եղել: Աշխատությունը երեք գլխից է բաղկացած. առաջին հատվածում հեղինակը խոսում է հարեւան Խորհրդային հանրապետությունների՝ Վրաստանի եւ Ադրբեջանի, եւ, իհարկե, Խորհրդային Ռուսաստանի հետ առեւտրատնտեսական հարաբերությունների մասին: Երկրորդ գլխում հեղինակն անդրադարձ է կատարել հարեւան արդեն ոչ Խորհրդային հանրապետությունների հետ առեւտրատնտեսական հարաբերություններին, խոսքը վերաբերում է Իրանին եւ Թուրքիային: Իսկ երրորդ գլուխը, որն իմ կարծիքով՝ հենց նորույթն է այս աշխատության եւ որի վերաբերյալ առանձին ո՛չ մենագրություն, ո՛չ էլ առանձին ուսումնասիրություն չկա, Խորհրդային Հայաստանի առեւտրատնտեսական հարաբերությունների մասին է եվրոպական երկրների եւ կազմակերպությունների հետ», - նշեց Ազատյանը եւ կարեւորեց այն, որ հեղինակը այնպիսի արխիվային փաստաթղթեր է դրել շրջանառության մեջ, որոնք առ այսօր շրջանառության մեջ չեն դրվել որեւիցե հեղինակի կողմից:

«Անգամ հեղինակը մեջբերել է առեւտրային պայմանագրերի տեքստեր, համաձայնագրեր՝ ստորագրված Խորհրդային Հայաստանի եւ Խորհրդային Ադրբեջանի միջեւ: Շատ հետաքրքիր է 1921 թվականից Խորհրդային Ադրբեջանի տիրապետության տակ գտնվող Նախիջեւանի ինքնավար հանրապետության հետ ունեցած առեւտրային համաձայնագրի հատվածը», - չբացելով փակագծերը՝ շեշտեց Ազատյանը:

ԵՊՀ Քաղաքագիտության ամբիոնի պրոֆեսոր, ք.գ.դ. ԳԱՐԻԿ ՔԵՌՅԱՆՆ էլ նշեց, որ մեծ պատիվ է գործընկերոջ գրքի շնորհանդեսին մասնակցելն ու կրկին անգամ շնորհավորելը՝ ցանկանալով, որ տարին մեկ այսպիսի շնորհանդես կազմակերպի:

«Երբ բացում ենք գիրքը, տեսնում ենք Խորհրդային Հայաստանի անուշ գերբը, ոը մեզ դրական էմոցիաներ է տալիս: Մենք այս պետությանը չպետք է աչքաթող անենք: 1922-27 թթ.-երի առեւտրատնտեսական հարաբերությունների հետազոտությունը պարոն Բալասանյանի կողմից եւս մեկ անգամ ապացուցում է, որ այս պետական կազմավորումը եղել է որոշակի սուբյեկտայնությամբ եւ շատ կարեւոր ու վճառական դեր է կատարել, որ մենք հիմա ունենք երրորդ հանրապետություն: Շնորհավորում եմ եւ ցանկանում նոր մասնագիտական հաջողություններ՝ ե՛ւ կրթության ոլորտում՝ միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետում, ե՛ւ գիտության ոլորտում», - ասաց պրոֆեսոր Քեռյանը:

ԵՊՀ Իջեւանի մասնաճյուղի տնօրենի պաշտոնակատար ԱՆՈՒՇԱՎԱՆ ՄԱԿԱՐՅԱՆՆ ասաց, որ միանգամից երեւում է՝ Գրիգոր Բալասանյանի մենագրությունը պատահական չէ: Հեղինակի աշխատությունների ցուցակը հուշում է, որ այս գիրքն ամփոփում է իր բավականչափ երկար ժամանակվա աշխատանքներն ու հետազոտությունները՝  որպես հասունացած արդյունք:

«Շատ հաճելի է նմանատիպ հրատարակություններն այն տեսակետից, որ հեղինակը հանդիսանում է ոլորտի փորձագետ: Հիմա երբ հեռուստացույցը կամ ռադիոն միացնում ես, բոլորը փորձագետ են, բայց այս դեպքում, իսկապես, գործ ունենք փորձագետ-մասնագետի հետ, որն իր լուրջ ներդրումն է ունեցել այս գրքով՝ մեր Խորհրդային պետության վերաբերյալ հնարավորինս օբյեկտիվ կարծիք ձեւավորելու համար: Որպես Խորհրդային ժամանակաշրջանում ծնված եւ կրթություն ստացած քաղաքացի` ես եւս կարեւորում եմ Խորհրդային ձեռքբերումների, բազմաչափ գործընթացների օբյեկտիվ ուսումնասիրությունը, քանզի այդ ժամանակաշրջանը, իսկապես, «նվաճողական» էր հայրենական գիտության եւ կրթության համար: Շնորհակալ ենք պարոն Բալասանյանին՝ արժեքավոր գրքի եւ շնորհանդեսը մեր բուհում անցակցնելու համար», - եզրափակելով խոսքը՝ նշեց Ա. Մակարյանը:

Շնորհակալություն հայտնելով շնորհանդեսի կազմակերպիչներին, ներկաներին ու գործընկերներին՝ ելույթների համար, Գրիգոր Բալասանյանն ասաց, որ առաջին մենագրությունը հաճելի եւ պարտավորեցնող է:

«Պատահական չէ, որ այս գրքի շնորհանդեսն անցկացնում եմ Իջեւանում: Այն ունի մի քանի պատճառ. նախ, ինչպես գիտենք, Իջեւանից է սկսվել Հայաստանի խորհրդայնացումը, եւ այստեղ կա բավականին մեծ խորհուրդ: Հաջորդ պատճառն այն է, որ Իջեւանը, ավելի կոնկրետ՝ Սեւ քարն, իմ փոքր հայրենիքն է, եւ այս առումով ունեմ որոշակի հոգու պարտք: Եվ երրորդ, որպես համալսարանական, գտնում եմ, որ ամեն ինչ պետք է անենք ոչ միայն կենտրոնանալու Պետական համալսարանի երեւանյան հատվածում, այլ նաեւ Իջեւանի բաժինը պետք է ակտիվացնենք նաեւ գրքերի շնորհանդեսներով: Վստահ եմ, որ այս շնորհանդեսը նախադեպ է ստեղծելու, որպեսզի այլ հեղինակներ եւս իրենց գրքերի շնորհանդեսներն անցկացնեն հենց այստեղ»:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ