Անգամ աչքի առաջ կրկնվող պատմությունից դաս քաղել չկարողացանք

­Հեր­թա­կան ազ­դա­կը ե­կավ Վ­րաս­տա­նից, որ նո­րից ու նո­րից խո­սում է այն մա­սին, թե ի­րա­կա­նում ինչ խայ­տա­ռակ, կոր­ծա­նա­րար կուր­սի մեջ են Հա­յաս­տա­նի ներ­կա վայ իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը: Այս­պես, թքած ու­նե­նա­լով ա­րեւմտ­յան կար­ծի­քի եւ սպառ­նա­լիք­նե­րի վրա, Վ­րաս­տա­նի իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը շպիոն­նե­րի գոր­ծու­նեութ­յա­նը միտ­ված հայտ­նի օ­րեն­քը կյան­քի կո­չե­լով, ան­ցել են այլ օ­րենք­նե­րի, ո­րոնց պատ­ճա­ռով ա­րեւմտ­յան հեր­թա­կան հիս­տե­րիան ան­խու­սա­փե­լի է: Այս ան­գամ հար­վածն ուղղ­ված է Ա­րեւ­մուտ­քի «սրբութ­յան սրբո­ցին»:

ՎՐԱՍՏԱՆԻ  ՕՐԻՆԱԿԸ

Այս­պես, Վ­րաս­տա­նում կար­գել­վի ԼԳԲՏ-նե­րի հան­րա­յին քա­րոզ­չութ­յու­նը, իսկ սե­ռա­փո­խութ­յան գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը կդառ­նան քրեա­կան հան­ցա­գոր­ծութ­յուն։ Խոս­քը մո­տա­վո­րա­պես այն օ­րենք­նե­րի մա­սին է, ո­րը վեր­ջերս ըն­դու­նել էր ՌԴ-ն: Եվ, բնա­կա­նա­բար, Վ­րաս­տա­նի այս քայ­լը հի­մա Արեւ­մուտ­քից կներ­կա­յաց­նեն` որ­պես ռու­սա­կան կուր­սի ան­ցում:

Ի­րա­կա­նում սա ռու­սա­կան վեկ­տո­րի ան­ցում է, թե` ոչ, վի­ճա­լի հարց է. շատ հար­ցե­րում պաշ­տո­նա­կան Թ­բի­լի­սին շա­րու­նա­կում է եր­բեմ­նի կոշտ հա­կազ­դե­ցու­թյու­նը Մոսկ­վա­յի հետ: Սա­կայն մեկ բան հաս­տատ է. նման օ­րենք­նե­րով Վ­րաս­տա­նը հետ է քաշ­վում Ա­րեւ­մուտ­քից` փոր­ձե­լով դուրս գալ արեւմտ­յան վե­րահս­կո­ղութ­յու­նից: Ընդ ո­րում, շատ լավ գի­տակ­ցե­լով, որ այս­պի­սով վերջ­նա­կա­նա­պես կփակ­վի Վ­րաս­տա­նի ճա­նա­պար­հը դե­պի ԵՄ: Ու այս­տեղ է, որ կա­րե­լի է տես­նել հե­տեւ­յալ պարզ ճշմար­տութ­յու­նը. Թ­բի­լի­սին այս­պի­սով ֆիք­սում է, որ հաս­կա­ցել է այն, ին­չն ի­րոք չեն հաս­կա­նում կամ, մի­գու­ցե, ի­րենց է­շի տեղ դնե­լով` «չեն հաս­կա­նում» հա­յաս­տան­յան շատ «գոր­ծիչ­ներ»: Այն է. եվ­րո­պա­կան կուր­սի արդ­յուն­քում Վ­րաս­տա­նը ոչն­չաց­ման շե­մին հասց­րեց այն ա­մեն ազ­գա­յի­նը (եւ ոչ միայն), ին­չը վրա­ցուն թույլ էր տա­լիս լի­նել վրա­ցի: Արդ­յուն­քում, այդ եվ­րո­պա­կան կուր­սի պաշ­տո­նա­կան մեկ­նար­կից ան­ցել է 20 տա­րի, եւ ԵՄ-ն­ այ­սօր էլ Վ­րաս­տա­նի հա­մար նույն­քան փակ է, որ­քան 20 տա­րի ա­ռաջ: Ճիշտ է, մի քա­նի բան ստա­ցան. ա­զատ վի­զա եւ այլն: Ու շատ ա­րագ էլ հաս­կա­ցան, որ դա ըն­դա­մե­նը եր­կի­րը վրա­ցա­թա­փե­լու ուղ­ղութ­յուն է, ոչ ա­վել: Իսկ ա­հա, օ­րի­նակ, վրա­ցա­կան գի­նին կամ ման­դա­րի­նը, ինչ­պես 20 տա­րի ա­ռաջ ԵՄ-ում տեղ չէր գտնում, այն­պես էլ հի­մա չի գտնում: Հա, մի քիչ փող տվե­ցին, մի քա­նի ճա­նա­պարհ սար­քե­ցին, եւ վերջ, ոչ մի ռեալ, մասշ­տա­բա­յին ներդ­րում վրա­ցա­կան տնտե­սութ­յու­նում. ու ին­չո՞ւ պետք է տա­յին, որ վրա­ցա­կան գի­նին կա­րո­ղա­նար մրցակ­ցել ֆրան­սիա­կա­նի հե՞տ:

­Կարճ ա­սած, ի­րո­ղութ­յու­նը սա է. Վ­րաս­տա­նը ԵՄ ուղ­ղութ­յու­նից ստա­ցավ «ոչ մի բան», եւ հե­տո էլ պարզ­վեց, որ հա­նուն այդ «ոչ մի բա­նի» պետք է երկ­րորդ ան­գամ պա­տե­րազ­մի մեջ մտնեն Ռու­սաս­տա­նի հետ: Ա­վե­լին, պար­տա­վոր են մտնել պա­տե­րազմի մեջ, ինչ­քան էլ որ դրա վերջ­նարդ­յուն­քը տրոր­վելն է: Այ­լա­պես «լավ դե­մոկ­րատ» չեն լի­նի:

Եվ ա­հա, ա­մե­նացն­ցո­ղը. երբ այն­պի­սի կա­տա­ղի ա­րեւմ­տա­մետ­ներ, ինչ­պի­սիք են վրա­ցի­նե­րը, սկսել են բա­ցա­հայտ քայ­լեր ա­նել գլո­բալ կուր­սի փո­փո­խութ­յան ուղ­ղութ­յամբ, մեր հա­յաս­տան­յան «խել­քի պու­տուկ­նե­րը» նոր միայն «ա­րեւմտ­յան կուր­սից» են խո­սում:

Ի­րա­կա­նում, ան­գամ այս փաս­տե­րը չեն, որ ազ­դել են պաշ­տո­նա­կան Թ­բի­լի­սիի ներ­կա կուր­սի վրա: Ա­ռաջ­նե­րում նշե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք եւ եւս մեկ ան­գամ ընդգ­ծենք. Վ­րաս­տա­նը միշտ էլ ե­ղել է աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան փո­փո­խութ­յուն­նե­րը զգա­ցող փայ­լուն բա­րո­մետր: Վեր­ջին օ­րի­նա­կը ԽՍՀՄ-ի փլուզ­ման փուլն էր, երբ խորհր­դա­յին ա­մե­նաա­պա­հով­ված հան­րա­պե­տութ­յու­նը` Վ­րաս­տա­նը, հա­մար­յա բո­լո­րից ա­ռաջ բռնեց ԽՍՀՄ-ից դուրս գա­լու ու­ղին: Ճիշտ է, ա­րեւմտ­յան շպիոն Շե­ւար­նա­ձեն «կա­ման­դը» սխալ պա­հի տվեց, եւ Վ­րաս­տա­նը կորց­րեց Աբ­խա­զիան եւ Հվ. Օ­սե­թիան: Բայց մեկ է, աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան բա­րո­մետ­րի գոր­ծոնն աշ­խա­տեց: Նույնն էր 100 տա­րի ա­ռաջ, երբ ա­րեւմտ­յան կուրս վերց­րած Վ­րաս­տա­նը շատ ա­րագ ան­ցավ ռու­սա­կան կուր­սի եւ այդ դեպ­քում շա­հեց հո­ղե­րի տես­քով:

­Հա­յաս­տա­նի պա­րա­գա­յում, ինչ­պես միշտ, հա­կա­ռակն է. Ա­րեւ­մուտքն ակն­հայ­տո­րեն իր խնդիր­նե­րի ծան­րութ­յան տակ չգի­տի ինչ­պես դի­մա­նա: ԵՄ տասն­յա­կից ա­վել երկր­նե­րի ներ­քին պատ­ժա­մի­ջոց­ներ են սպա­սվում` թույ­լատր­վա­ծից ա­վել դե­ֆի­ցիտ (մին­չեւ 3 տո­կոս) եւ պե­տա­կան պարտք (ա­ռա­վե­լա­գույ­նը ՀՆԱ-ի 60 տո­կոս) ու­նե­նա­լու հա­մար: Ֆ­րան­սիա­յի հա­մար այդ թվերն ան­ցած տա­րի կազ­մել են 5,5 եւ 111 տո­կոս: Մինչ­դեռ, երբ աշ­խար­հը զանգ­վա­ծա­բար հրա­ժար­վում է դո­լա­րից եւ եվ­րո­յից, այն է` շատ շու­տով ստիպ­ված կլի­նեն կանգ­նեց­նել եվ­րո­յի տպագր­ման հաս­տո­ցը, այդ թվե­րը կնշա­նա­կեն մեկ բան` պե­տա­կան դե­ֆոլտ: Ու մեր «խել­քի պու­տուկ­ներն» ի՞նչ է, մտա­ծում են, թե Փա­րիզն ի­րենց փող կտա ու կպա­հի՞, որ այդ փո­ղը մեջ-մեջ ա­նեն ու լա­փեն: Իսկ ի՞նչ են ա­նե­լու, ե­թե ազ­գայ­նա­կան ու­ժե­րը գան իշ­խա­նութ­յան`­Մակ­րո­նին աղ­բա­նոց նե­տե­լով: Իսկ դա շատ հա­վա­նա­կան է. ի վեր­ջո, Ֆ­րան­սիա­յում բա­նը հա­սել է նրան, որ ան­գամ մա­սոն­ներն են, թո­ղած ի­րենց գաղտ­նի խա­ղե­րը, փո­ղո­ցա­յին ցույ­ցի դուրս ե­կել, թե լավ չէ, ազ­գայ­նա­կան­նե­րի դիր­քե­րը շատ է ամ­րա­ցել:

100 տա­րի ա­ռաջ Ա­րեւ­մուտքն ա­վե­լի մասշ­տա­բա­յին էր մտա­ծում, Հա­յաս­տա­նին Սեւր էր խոս­տա­նում, թե` «ԱՆՏԱՆՏԻ պե­տութ­յուն­նե­րը ձեզ մե­նակ չեն թող­նի բոլ­շե­ւիկ­յան վտան­գի ա­ռաջ»: Դ­րա­նով ըն­դա­մե­նը հրահ­րե­ցին Թուր­քիա­յի ներ­խու­ժում, Ա­լեք­սանդ­րո­պո­լի պայ­մա­նագ­րով եր­կի­րը սար­քե­ցին 16 հա­զա­րա­նոց վի­լա­յեթ, ու միայն «բոլ­շե­ւիկ­յան վտան­գը» այդ թի­վը գո­նե կրկնա­պատ­կեց:

«ՕՄԵԳԱՆ» ՀԱՊԿ ՉԻ ԳՆԱ

Եվ ա­հա, նույն ըն­թաց­քի մեջ ենք այս պա­հին, այն տար­բե­րութ­յամբ, որ Ա­րեւ­մուտքն ան­գամ չի բա­րե­հա­ճում խոս­տում­ներ տալ. Բր­յու­սե­լի խայ­տա­ռակ հան­դի­պու­մը վկա: Մինչ­դեռ, թարմ օ­րի­նա­կը, Միր­զո­յան «Օ­մե­գան» հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն ա­րե­ւմտ­յան կուր­սի մեջ է` ցու­ցադ­րա­բար հայ­տա­րա­րե­լով, որ ՀԱՊԿ-ի հեր­թա­կան մի­ջո­ցառ­մա­նը եւս չի գնա: Ու նույն պա­հին Բաք­վից ե­կան հեր­թա­կան պա­հանջ­նե­րը` պետք է փո­խեք Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րութ­յունն ու օ­րենք­նե­րը: Սե­փա­կան ժո­ղովր­դին ոս­տի­կա­նա­կան հոր­դա­նե­րով հե­րո­սա­բար ջար­դուփ­շուր ա­նող Նի­կոլն էլ, հայտ­նի բան է, որ Ա­լիե­ւի ա­մեն խոս­քից հե­տո «կուռ­կու­ռի ձագ» դար­ձած`շտա­պում է կա­տա­րել:

Ա­սենք, Նի­կո­լին էլ կա­րե­լի է հաս­կա­նալ. Ա­րեւ­մուտ­քի «թանկ խա­թեր հա­մար» զրո­յա­կան մա­կար­դա­կի է հասց­րել դաշ­նա­կից­նե­րի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը` նվնվո­ցը դնե­լով, թե դաշ­նա­կից­նե­րը «մեզ գցե­ցին» (նախ ինքնդ «չգցեիր», նման ռեակ­ցիա չէիր ստա­նա):

Չ­նա­յած` Ա­րոն ճիշտ է ա­նում, այդ «կեղ­տոտ ռուս­նե­րին» պետք է ի­րենց տե­ղը ցույց տալ: Միայն թե այդ «բա­րո­յա­կան հաղ­թա­նա­կից» հե­տո հայտ­նի հին հարցն է` Հա­յաս­տանն ու­նի՞ պաշտ­պա­նութ­յան մեկ այլ «հո­վա­նոց»: Հա, Ֆ­րան­սիան «Ցե­զար»-ներ է տա­լու: Վատ հա­մա­կար­գեր չեն, ռուս­ներն ան­գամ դրա կրկնօ­րի­նա­կը ստեղ­ծե­ցին: Միայն թե բե­րում են 155մմ­-ա­նոց ՆԱՏՕ-ա­կան ստան­դար­տի զի­նա­տե­սակ­ներ, այն դեպ­քում, երբ աշ­խար­հում 155մմ­-ա­նոց ար­կե­րի հա­մար «ի­րար փոր են թա­փում». վ­կա է Ուկ­րաի­նա­ն: Լավ, ա­սենք ար­կե­րը կան, ինչ­պե՞ս են բե­րե­լու, երբ Վ­րաս­տա­նի հի­շա­տակ­ված կուր­սի արդ­յուն­քում Հա­յաս­տա­նը, ինչ­պես շատ ա­վե­լի վաղ էր դա տե­սա­նե­լի, ռազ­մա­կան տե­սանկ­յու­նից մնում է խո­րը շրջա­պատ­ման մեջ` ա­րեւ­մուտ­քից մա­տա­կա­րա­րում­նե­րի ա­ռու­մով: Արդ­յուն­քում, այդ «Ցե­զար­նե­րը» շատ ա­րագ կա­րող են մե­տա­ղի ջար­դո­նից այն կողմ չանց­նել:

­Կարճ ա­սած, Ա­րեւ­մուտ­քից անվ­տան­գա­յին օգ­նութ­յու­նը ե­ղել եւ մնում է զրո­յա­կան` կապ­ված նաեւ մի շարք խոր­քա­յին պայ­ման­նե­րի հետ: Իսկ Նի­կո­լը, չմո­ռա­նանք, ա­նընդ­հատ աղմ­կում է, թե այս հեր­թա­կան տա­րած­քը չտանք, պա­տե­րազմ է, այս Սահ­մա­նադ­րութ­յունը չփո­խենք, պա­տե­րազմ է, «ադր­բե­ջան­ցի փախս­տա­կան­նե­րին» հետ չըն­դու­նենք, պա­տե­րազմ է, ե­րե­ւի վաղն էլ` Է­րի­վա­նը չտանք, պա­տե­րազմ է: Պա­տե­րազ­մից ի­րա­կա­նում վա­խե­ցո­ղը մի գլուխ «չի թքի» միակ դաշ­նակ­ցի վրա: Ու երբ այդ­պես են վար­վում, հաշ­ված թվով բա­ցատ­րութ­յու­ններ կա­րող են լի­նել, որ­տեղ ա­ռանձ­նա­հա­տուկ դե­րում է երկ­րի դի­տա­վոր­յալ ոչն­չա­ցու­մը:

ԿՈՄՈՒՆԻԿԱՑԻԱՆԵՐԻ ՀԱՐՑԸ

­Մի­գու­ցե Նի­կո­լի ա­սա­ծով ­Բաք­վի ագ­րե­սիան ինչ-որ կերպ կա­րող է կա­սեց­նել «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը»: Բայց այս­տեղ ար­դեն ան­գամ քննար­կե­լու բան չկա` այդ պայ­մա­նա­գի­րը չի ստո­րագր­վում, եւ միան­գա­մայն ա­նո­րոշ է, թե երբ կստո­րագր­վի, որ­քան էլ Նի­կո­լը պատ­րաս­տա­կա­մութ­յու­նից է խո­սում:

Ո­րոշ հա­յաս­տան­յան գոր­ծիչ­ներ, օ­րի­նակ` Սու­րեն Սու­րեն­յան­ցը մեկ­նա­բա­նում է. «Ար­դեն ակն­հայտ է, որ Բա­քուն Հա­յաս­տա­նի հետ խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րե­լու որ­եւէ ցան­կութ­յուն չու­նի եւ մ­տա­դիր է հար­կադ­րան­քի եւ շան­տա­ժի մի­ջո­ցով ստա­նալ ա­ռա­վե­լա­գույ­նը…»: Չի հաս­կա­նում, կամ դի­տա­վո­րութ­յամբ է պատ­կե­րը նեն­գա­փո­խում: Ի­րա­կա­նում Ա­լիե­ւը, քա­նիցս ենք պնդել, պատ­րաստ է պայ­մա­նա­գիրը ստո­րագ­րել ցան­կա­ցած պա­հի: Ա­ռա­վե­լա­գույ­նին, ո­րը կա­րող էր ստա­նալ բա­նակ­ցա­յին-սպառ­նա­լի­քա­յին դաշ­տում, նա ար­դեն հա­սել է. լու­ծել է սահ­մա­նա­յին (անկ­լավ­նե­րի) հար­ցը` իր հա­մար ձեռն­տու բա­նա­ձե­ւով (մեկ-եր­կու քանդ­ված գյու­ղը շատ էա­կան չէ), Ար­ցա­խը դա­տար­կել է (սա, սա­կայն, Հեյ­դա­րո­վի­չի հա­մար դեռ ռիս­կա­յին է, Մոսկ­վա­յի հա­մար «դա­տարկ Ար­ցա­խը» մնում է ան­ցան­կա­լի): Ինչ վե­րա­բե­րում է Սահ­մա­նադ­րութ­յուն օ­րենք­ներ փո­խե­լուն, դա, հա­վա­տա­ցեք, Ա­լիե­ւի հա­մար էա­կան չէ: Նախ, միջ­պե­տա­կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» գե­րիշ­խող է ներ­քին օ­րենսդ­րութ­յան հա­մար: Երկ­րոր­դը, ե­թե Հա­յաս­տանն այ­սօր Սահ­մա­նադ­րութ­յունն այս­պես փո­խի, ա­պա վա­ղը կա­րող է հա­կա­ռա­կը վե­րա­փո­խել: Վեր­ջա­պես, ե­թե ու­զում է Ս­յու­նիք ստա­նալ, դա ար­դեն բա­նակ­ցա­յին սպառ­նա­լի­քա­յին դաշ­տում չէ. ե­թե կա­րող ես, պետք է հար­ձակ­վես եւ գրա­վես: Եվ այն, որ Ադր­բե­ջանն այդ­պես էլ այդ քայ­լին չի գնում, մեկ բան է նշա­նա­կում`չի կա­րող: Ընդ ո­րում, խան­գա­րո­ղը հա­յաս­տան­յան թույլ բա­նա­կը չէ եւ ոչ էլ, ա­ռա­վել եւս, սահ­ման­նե­րին գտնվող եվ­րաշ­պիոն­նե­րը. խան­գա­րո­ղը Ի­րա­նի եւ Ռու­սաս­տա­նի հայտ­նի «կար­միր գծերն» են:

Այս ի­րա­վի­ճա­կում, ի­հար­կե, Ա­լիե­ւին «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» պետք է. տա­րա­ծաշր­ջա­նը կապ­ված է տնտե­սա­կան-կո­մու­նի­կա­ցիոն մե­գանա­խագ­ծե­րի հետ, ո­րից ե­կա­մուտ­նե­րը բազ­մա­պա­տիկ ան­գամ մեծ կլի­նին, ե­թե հա­րավ­կով­կաս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նը գտնվի կա­յուն վի­ճա­կում: Ամ­բողջ հար­ցը ե­ղել եւ մնում է կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի թե­ման, հա Ա­լիե­ւի հայտ­նի պայ­մա­նը, եւ ե­թե Նի­կո­լը դրա հետ հա­մա­ձայն­վի, հաս­տատ նրա ա­սած մեկ ամ­սում պայ­մա­նա­գի­րը կկնքվի:

Ա­հա այդ հարցն է, որ այդ­պես էլ լու­ծում չի ստա­նում, ե­կավ ա­մե­րի­կա­ցի Օ Բ­րա­յե­նը, եւ հի­մա Հա­յաս­տա­նից ան­գամ ակ­նարկ­ներ են լսվում, թե կա­րող ենք Մեղ­րիի գծի կա­ռա­վա­րու­մը տալ այս-այս եվ­րո­պա­կան ըն­կե­րութ­յա­նը: Լո՞ւրջ: Ե­րե­ւի մո­ռա­ցե՞լ են, որ խոս­քը նախ`ճա­նա­պարհ­նե­րի անվ­տան­գութ­յան մա­սին է, այդ հար­ցում Ա­լիե­ւը, ինչ­պես քա­նիցս ա­սել է, վստա­հում է միայն ռուս­նե­րին: Մինչ­դեռ եվ­րո­պա­կան ցան­կա­ցած միջ­նորդ-ըն­կե­րութ­յուն ռազ­մա­կան կա­ռույց չէ, որ անվ­տան­գութ­յուն ա­պա­հո­վի: Հա­ջոր­դը, խոս­քը ոչ թե պար­զա­պես Հա­յաս­տա­նի, այլ նաեւ ԵԱՏՄ-ի սահ­մա­նի մասին է, եւ այս­տեղ եվ­րո­պա­կան ըն­կե­րութ­յուն քարշ տա­լը մեկ բան կնշա­նա­կի` Հա­յաս­տա­նը դուրս է գա­լիս նաեւ ԵԱՏՄ-ից: Դե տես­նենք, Նի­կոլն այդ քայ­լին կգնա՞:

­Կարճ ա­սած, լու­ծու­մը ե­ղել եւ մնում է նի­կո­լա­կան դաշ­տում. կըն­դու­նի՞ իր իսկ ստո­րագ­րա­ծով կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման տար­բե­րա­կը, կլի­նի նաեւ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր»: Կ­շա­րու­նա­կի ձգե՞լ. բայց ներ­կա գե­րակ­տիվ փո­փո­խութ­յուն­նե­րի պայ­ման­նե­րում դեռ ինչ­քա՞ն է ձգե­լու: Չ­նա­յած, շա­տերն են այ­սօր ա­մե­րիկ­յան ընտ­րութ­յուն­նե­րին սպա­սում, ե­րե­ւի Նի­կոլն էլ` նման­նե­րի հետ: