Կենդանաբանական այգի՞, թե՞ զվարճության բիզնես

Վերջերս Երեւանի քաղաքապետարանում հնչեց հայտարարություն այն մասին, որ Կենդանաբանական այգին պատրաստվում են տեղափոխել, ինչը դժգոհություն առաջացրեց ոլորտի մասնագետների, փորձագետների, կենդանապաշտպանների եւ բնապահպանների շրջանում։  Այս մասին «Իրավունք»-ը փորձեց պարզաբանում ստանալ «Փրո Փոուզ» կենդանիների բարեկեցության բրիտանական կազմակերպության հայաստանյան ներկայացուցիչ ՆԱՐԵ ԱՐԱՄՅԱՆԻՑ։
-Ի՞նչ կարող եք ասել այս մասով։
- Նախ եւ առաջ անհրաժեշտ է հասկանալ, թե ինչումն է նպատակը, ինչպիսի անհրաժեշտություն է առաջացել կենդանաբանական այգին տեղափոխելու, չէ որ դրա համար պետք է լինեն հատուկ զարգացման ծրագրեր, պետք է լինեն հայեցակարգեր եւ ընդհանուր առմամբ՝ պետք է լինի այն գերագույն նպատակը, որով կենդանապաշտպանների այգին պետք է ծառայի որպես այդպիսին։ Այսօրվա քաղաքային իշխանությունները որեւէ կերպ չեն տիրապետում իրավիճակին, որովհետեւ բացարձակապես չեն ընկալում, որ կենդանաբանական այգին դա գիտակրթական, հետազոտական, տեսակի պահպանման ինստիտուտ է, որը անհրաժեշտ է մեր հանրապետությանը եւ պետք է լինի միակը իր տեսակի մեջ ու կատարի իր գործառույթը հստակ։

- Որքանո՞վ է այսօր կենդանաբանական այգին գտնվում իր տեղում եւ ինչպիսի՞ դեր ունի մեր կյանքում: Այն հիմա կատարո՞ւմ է իր ամբողջական գործառույթը։
- Դեռեւս Խորհրդային տարիներին, բնականաբար, աշխատանքներն արվում էին ոչ այն կերպ, ինչպես այսօր է արվում, դա մասնագետների եւ գիտնականների միջամտությամբ, անմիջական ներգրավմամբ աշխատանքներ էին եւ հասկանալի է, որ կենդանաբանական այգու տեղանքի ընտրությունը պատահական չէր կարող լինել: Ավելին՝ այն այսօր եւս համապատասխանում է այն բոլոր գործառույթներին, որոնք դրված են կենդանաբանական այգու առջեւ եւ լավագույնս նկարագրում է այն պայմանները տեղանքի, որոնք անհրաժեշտ են կենդանաբանական այգի ունենալու համար։ Հասկանալի է, որ ժամանակին մասնագետները շատ ավելի են կենտրոնացած եղել հստակ գիտական աշխատանքների վրա եւ միգուցե այն ժամանակ այդքան էական չի եղել կենդանիների բարեկեցությունը, բայց էական է եղել առնվազն տեսակների պահպանման շուրջ իրականացվող աշխատանքը, կրթական նախագծերը երեխաների համար: Եվ երբ այսօր տեսնում ենք, որ գլխավոր իմաստը կենդանաբանական այգու ինչ-որ մի տեղ ինչ-որ մի բան տեղավորելն է, որպեսզի բնակչության իբրեւ զվարճությունը ապահովեն, դա որեւէ կերպ չի կարող ապահովել կենդանաբանական այգու գործառույթային նշանակությունը։
- Երեւանի կենդանաբանական այգու տեղափոխման առումով, ըստ Ձեզ, կարո՞ղ են լինել կոռուպցիոն ռիսկեր, մասնավորի հետ միգուցե պայմանավորվածություն,  բիզնես նպատակներ:

- Անշուշտ, կոռուպցիոն ռիսկն առաջինն է, որ տեսնում ենք այս խնդրում։ Ինչո՞ւ, որովհետեւ, այո՛, գուցե մենք դա չենք անելու համայնքային միջոցներով, բայց միեւնույն է համայնքային միջոցները, այսինքն, որպես այդպիսին պետական բյուջեն, միեւնույն է ծախսվելու է։ Երկրորդը, եթե ուզում ենք ներգրավել մասնավորի միջոցները,արդյո՞ք դա միայն մասնավորի հետագա շահույթի մասին է խոսքը, թե համայնքի հաշվին հենց այդ նույն այսօրվա կենդանաբանական այգու տարածքն ենք ուզում տրամադրենք նրան այլ նպատակով: Այստեղ շա՜տ-շա՜տ հարցեր կան եւ, իհարկե, կոռուպցիոն ռիսկերը միայն մեկ ոլորտի մեկ հարթության վրա չեն, ինչն, անշուշտ, անհանգստացնող է։ Այ թե ինչո՞ւ ենք մենք պնդում, որ նման հայեցակարգեր, ծրագրեր պետք է միանշանակ ներկայացվեն հանրությանը, ամբողջական բյուջեով ներդրումներով, ի պատասխան տրվող որևէ բարիքներով: Այդ դեպքում նոր հնարավոր կլինի հասկանալ:

- Բոլորին հայտնի է, որ Երեւանի կենդանաբանական այգու կառավարման խորհուրդը հայտարարել է, որ իրենք տեղեկություն չունեն այն հայտարարության մասին, որն արվել է քաղաքապետարանում։ Որքանո՞վ է նման որոշման կայացման հարցում կարեւոր կառավարման խորհրդի դերը:

- Պետք է շեշտել, որ Երեւանի կենդանաբանական այգու կառավարման խորհուրդը մի ձեւաչափ է, որը նախատեսված է պետական ոչ առեւտրային կազմակերպությունների մասին ՀՀ օրենքով: Այնուամենայնիվ, ես այն մարդկանցից չեմ, ով կարծում է, որ դա լավագույն տարբերակն է, որեւէ կազմակերպության ղեկավարման։ Մենք չունենք այնպիսի պայմաններ, որում առնվազն կունենանք փոփոխական անդամակցություն, այսինքն` հնարավորություն կլինի ոլորտի բոլոր մասնագետներին եւ փորձագետներին հերթականությամբ ներգրավվել որոշումների կայացմանը։ Եվ երկրորդ՝ սովորաբար մեր երկրում նման խորհուրդների կազմում նախ եւ առաջ պաշտոնապես են ներգրավվում մարդիկ, ինչպես նաեւ այնպիսի մարդկանցով են համալրվում, որոնք ձեռնտու են լինում օրվա իշխանությանը։ Անշուշտ, փորձեր եղել են կապեր հաստատել՝ ինչպե՞ս քաղաքային իշխանությունների, այնպես էլ անմիջապես կենդանաբանական այգու գործադիր մարմնի հետ եւ չեմ կարող պնդել, որ դրանք միշտ է, որ եղել են օգտակար ե՛ւ հանրային առողջապահության, ե՛ւ միջավայրի անվտանգության, ե՛ւ կենդանիների բարելավման բարեկեցության տեսանկյունից։  Թե որքանով է դրանք հաջողված եղել, պետք է ասել, որ դրանց ուղղությամբ աշխատանքը վերջին հինգ տարիներին, բնականաբար, բավականաչափ չէ, եւ ո՛չ միայն չի կարող բավարարել կենդանիների բարեկեցության տեսանկյունից, այլ ընդհանուր առմամբ կենդանաբանական այգուն, որպես այդպիսին, ծառայելու իմաստով։ Եվ մենք հուսով ենք, որ առաջիկայում միջազգային հանրությունը եւս կկարողանա գոնե ինչ-որ չափով աջակցել Հայաստանին, որպեսզի կենդանաբանական այգու կենդանիներն ունենան ավելի բարեկեցիկ կյանք:

- Ի՞նչ եք կարծում՝ գուցե էլ ընդհանրապե՞ս իրենց կենդանաբանական այգի պետք չէ։ Շատ կոպիտ չհնչի հարցս, բայց եթե չենք կարողանալու ապահովել թե՛ մարդկանց, թե՛ կենդանիների համար անվտանգ միջավայր, միգուցե իսկապե՞ս ժամանակն է կենդանիների համար էլ ավելի լավ տեղ տեղափոխել, օրինակ, այլ երկրներ: Կամ միգուցե ինչպես կրկեսում արգելեցին օրենքով, որ ունենան վայրի կենդանիներ, այնպես էլ կենդանաբանական այգում արգելեն։
- Ես ընդհանրապես կենդանաբանական այգիներին, որպես ուղղակի զվարճության կենտրոն դիտարկել, չեմ կարող։ Այո, ես կցանկանայի, որ ընդհանրապես այդպիսի ոլորտ չլիներ եւ մարդիկ կենդանիներին ընդհանրապես անազատ պայմաններում չպահեն։ Իհարկե, անշուշտ, խոսքը վայրի կենդանիների մասին է, որովհետեւ ընտանիների դեպքում հակառակն է։ Հենց նրանք միշտ պետք է լինեն մարդու հետ։ Մենք պետք է միշտ դա զանազանենք, մեր խնդիրը եկել է նրանից, որ մենք չենք տարբերում ընտանի եւ վայրի կենդանիներին։ Բայց եկեք մյուս կողմից նայենք,եթե մարդու կենսագործունեությունը ընդհանրապես չլիներ, ապա վտանգված տեսակներ չէին լինի, անազատ պայմաններում ծնված վայրի կենդանիներ չէին լինի, որոնց հնարավոր չէ վերադարձնել բնություն։ Այսինքն՝ սա նշանակում է, որ կենդանաբանական այգին, այնուամենայնիվ, պետք է լիներ, որովհետեւ կա խնդիր։
-Դուք եւ Ձեր գործընկերները տարիներ շարունակ ներկայացրել եք օրենսդրական բարեփոխումների նախագծեր, որոնց անհրաժեշտությունը գտել եք բոլոր կենդանատեսակների շուրջ առաջացած խնդիրների լուծման համար։ Այսօրվա իրավիճակը օրենսդրական բացի՞ հետեւանք է նաեւ:
-Միանշանակ է, որ օրենսդրական բացերի պատճառով այսօր չափազանց շատ խնդիրներ ունենք, որոնք չենք կարողանում լուծել։ Եթե կարողանայինք մանրակրկիտ ուսումնասիրել կենդանիների նկատմամբ պատասխանատու վերաբերմունքի օրինագիծը եւ հասկանայինք, որ մեկ ընդհանուր օրենքով կկարողանայինք ծածկել բոլոր կենդանատեսակներն իր առանձին-առանձին բաժիններով, վերջապես կկարողանայինք կարգավորել ոլորտը: Իհարկե, դա կլիներ մեծ քայլ առաջ։ Ի վերջո, եթե չունենք կարգավորում, քաղաքացիները նույնպես չգիտեն ինչպիսի վարվեցողություն պետք է ունենան։ Ինչպիսի՞ վարք պետք է դրսեւորել կենդանիների նկատմամբ։ Իսկ պատկան մարմիններին դա տալիս է հնարավորություն ավելի ու ավելի անկառավարելի, անվերահսկելի եւ բնակչության որեւէ կերպ առանց իրազեկելու, անել տարբեր գործողություններ, ինչպիսին է ահավասիկ այս ստեղծած իրավիճակը:
-Ի՞նչ կարող է անել հենց բնակչությունը, երբ այսօր նույնիսկ չի կարողանում պայքարել հենց բնակչության համար: Ունենք անվտանգային լուրջ խնդիրներ եւ մարդիկ գտնվում են խիստ խոցելի վիճակում՝ ինչպես խմբային իմաստով,այնպես էլ անհատական: Շատերը գտնում են, որ այսօր այլ կողմնակի եւ գուցե երկրորդական խնդիրների բարաձրացման ժամանակը չէ:

- Իհարկե, բոլորս մտահոգված ենք այսօր առաջին հերթին մեր երկրի եւմեր ժողովրդի անվտանգության համար։ Հասկանալի է, որ որեւէ կերպ իրավիճակը չի կարող շտկվել, եթե հանրային կարգի զարգացման մյուս ոլորտներին ուշադրություն չդարձնենք, որովհետեւ հենց իրավիճակից օգտվելով՝ իշխանությունն անում է ամեն բան այնպես, ինչպես ուղղակի ինքն է ուզում՝ առանց որեւէ հատուկ հմտությունների, գիտելիքների։ Ավելին՝ եթե որեւէ ոլորտում որեւէ գիտելիք ունենային, այսպիսի իրավիճակում ողղակի չէինք հայտնվի։ Եվ պետք է հասկանալ, որ մենք մյուս ոլորտներով էլ եթե չզբաղվենք, բոլորս նստենք եւ մտածենք, միայն անվտանգության մասին, ապա այդ անվտանգությունը նույնպես չենք կարողանում ապահովել հենց երկրի սահմանների,, հենց մեր բանակի եւ մեր երեխաների կյանքի ապահովության տեսանկյունից եւ կկորցնենք մնացած ամեն ինչն էլ։ Եվ այստեղ, իհարկե, միտում կա տարբեր տեղեկատվական դաշտում նետված նորություններով մարդկանց շեղելու, փորձելու իրական իրավիճակից բացարձակ հետ տանելու, բայց մենք չենք կարող շեղվել մեր ամենօրյա ոչ միայն աշխատանքի, այլ պայքարի ուղղուց, որովհետեւ դա նաեւ ամենօրյա հանրային առողջապահության եւ միջավայրի անվտանգության խնդիրներ են։ Ուստի՝ պարտավոր ենք դրանց համար եւս պայքարելու։ Դա կլինի ծառահատում, կենդանիների եւ մարդկանց միջեւ ընդհանուր հիվանդություններ, թե վաղը մյուս օրը մեր առջեւ ծառացած վայրի կենդանիների միջից եկող անմիջական ֆիզիկական վտանգ, միեւնույն է, այդ բոլոր խնդիրները պետք է լուծվեն զուգահեռ եւ չմոռանալով՝ անշուշտ, մեր հիմնական նպատակների մասին։

Ինչեւէ, թեման մնալու է մեր ուշադրության կենտրոնում։ Հիշեցնենք եւ ուշադրությունը գրավենք նաեւ այն հանգամանքի վրա, որ Կենդանաբանական այգում այս հինգ տարվա ընթացքում աշխատել են հինգ տնօրեններ, որոնք աշխատել են մեկ կամ առավելագույնը մեկուկես տարի եւ եղել են ԺՊ կամ ՊԿ: Այնպես որ, հասկանալի է, թե ինչու ոլորտի կարգավորման միակ եւ նմանը չունեցող համայնքային ոչ առեւտրային կազմակերպությունը չի կարող ունենալ որեւէ հաջողություն։ Եվ վերջապես՝ ո՞վ է թույլ տվել ինչ-որ մեկին հանդես գալ քաղաքի անունից եւ հայտարարություններ անել՝ առանց որեւէ քննարկում ունենալու ավագանու անդամների եւ հասարակության հետ։

ՆԱՆԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Այս թեմայով Ինչ է ծրագրել Արեւմուտքը Հայաստանում Ով է փորձում խլել Հայաստանի փոքրիկ երգիչների շենքը. Փակագծեր է բացում Տիգրան Հեքեքյանը Իշխող թեւը ամեն ինչ անում է նեղացնելու ընդդիմադիրների օղակը. անկախ ավագանիներին դուրս են թողել հանձնաժողովներից Իրավաբանություն չկա, տուժող չկա, վնաս չկա, ոչինչ չկա, բայց մարդն ազատազրկված է. Տիգրան Աթանեսյան Պառլամենտական երկրում պատգամավորի կարգավիճակն արդեն իսկ ամրագրված հեղինալություն է. Աբրահամյան