Թե՛ Ֆրանսիայում, թե՛ Հայաստանում վտանգ կա կորցնել ազգայինը, եւ այդ վտանգն ունի երեք լուծում. ՄԱՐԻԱՄ ՏԵՐ-ԳՈՒԼԱՆՅԱՆ

Ավետիք Իսահակյանի անվան գրադարանի դահլիճում օրեր առաջ տեղի ունեցավ 2011 թվականից Փարիզ տեղափոխված, իսկ այժմ Երեւանում գտնվող ՄԱՐԻԱՄ ՏԵՐ-ԳՈՒԼԱՆՅԱՆԻ առաջին գրքի շնորհանդեսը: «Իրավունքը» զրուցել է նրա հետ:

— Կմանրամասնե՞ք, թե ինչի՞ մասին է գիրքը, ի՞նչ թեմաներ են շոշափվում գրքում:

— Վեպը մի գեղեցիկ սիրո եւ ընտանիքի պատմություն է, որն անցնում է ժամանակակից ֆրանսիական կյանքի փորձությունների միջով եւ վերածնվում: Այն պատմություն է մարդու խաթարվող ազգային կերպի, կորցրած հավատի, այդ հավատի փնտրտուքի եւ վերագտնելու մասին՝ Փարիզի այրված եւ վերականգնվող Աստվածամոր տաճարի հայացքի առաջ: Ի սկզբանե, ես ուզում էի գրել Հայաստանի մասին, բայց այնպես ստացվեց, որ Ֆրանսիայում տեղի ունեցող իրադարձություններն ինձ մտափոխեցին: Վեպը սկսել եմ գրել 2020 թվին, երբ Հայաստանը պատերազմի մեջ էր, սակայն իմ ցավն այնքան մեծ էր, որ ես չկարողացա գրել Հայաստանի մասին: Այդ ժամանակ Ֆրանսիան եւս պատերազմում էր կորոնավիրուսի դեմ, եւ ես որոշեցի, որ վեպս ամբողջությամբ կներկայացնի ֆրանսիական կյանքի իրականությունը: Ֆրանսիական կյանքի եւ ընտանիքի միջոցով ես փորձել եմ անդրադառնալ նաեւ Հայաստանի այսօրվա իրավիճակին եւ հույս ունեմ, որ ստացվել է, ընթերցողը կհասկանա ինձ:

— Ինչու՞ որոշեցիք գրել, ո՞րն է գրքի գլխավոր գաղափարը, եւ ի՞նչ խորհուրդ ունի վեպի վերնագիրը՝ «Ձյան փաթիլներ հաշվողը»:

— Գիտեք, երաժշտությունը չեն գրում, երաժշտությունը լսում են եւ գրի առնում, ես էլ այդպես լսում էի վեպս, վեպս իմ մեջ զրնգում էր, ես լսում էի եւ գրի առնում: Եվ մինչեւ վերջ վեպի վերնագիրն ինձ անհայտ էր, միայն ավարտելուց հետո ես տեսա վերնագիրը եւ ճանաչեցի այն: Վեպիս գլխավոր միտքը, գաղափարը, որ փորձել եմ փոխանցել, այն է, որ միայն հավատով եւ ազգային համախմբվածությամբ կարող ենք փրկել կորսվող հայրենիքը, այլ տարբերակ չկա: Այսինքն՝ միայն հավատով եւ ազգային մտածելակերպով հայրենիքի շուրջ հավաքվող մարդկանց ուժը կարող է փրկել կորսվող ազգային արժեքները եւ կորսվող հայրենիքը: Եվ վեպի վերնագիրը դա է խորհրդանշում: Ձյան փաթիլներն առանձին-առանձին ներկայացված են որպես մարդկային մատնահետքի պես անկրկնելի անհատականություն, եւ երբ դրանք միանում եմ, դառնում են միասնական ուժ: Ձյան մի փաթիլը թույլ է եւ հեշտ հալվում, մահանում է, իսկ երբ այդ նույն փաթիլները միանում են, միասնական են, նրանք ահռելի ուժ են ներկայացնում, այդպես էլ՝ մարդիկ:  

— Ո՞րն է Ձեր վեպի բնօրինակ լեզուն՝ ֆրանսերե՞նը, թե՞ հայերենը:

— Վեպս հայերեն է, իհարկե, կարող էի ֆրանսերեն գրել, ես տիրապետում եմ լեզվին, սակայն չհանդգնեցի: Ես ցանկացա գիրքս գրել իմ մայրենի լեզվով, որպեսզի առաջինը իմ հայրենիքում լույս տեսնի: Մինչեւ տարեվերջ վեպս լույս կտեսնի նաեւ Ֆրանսիայում՝ ֆրանսերենով՝ հրաշալի թարգմանիչ տիկին Նվարդ Վարդանյանի թարգմանությամբ: Հետագայում վեպս կթարգմանվի նաեւ անգլերեն եւ ռուսերեն:

— Ձեր վեպը հայկական լսարանի համա՞ր է, թե՞, կարելի է ասել, համաշխարհային լսարանի:

— Վեպս բոլոր ընթերցողների համար է, ովքեր սիրում են կարդալ՝ անկախ ազգային պատկանելությունից:

— Նշեցիք, որ ֆրանսիական ընտանիքի պատմության միջոցով փորձել եք ներկայացնել Հայաստանում տիրող իրավիճակը, ավելի կմանրամասնե՞ք, ի՞նչ շեշտադրումներ կան այնտեղ, ի՞նչ  իրավիճակ եք փորձել ներկայացնել ֆրանսիական կյանքի միջոցով:

— Ես, լինելով Հայաստանի եւ Ֆրանսիայի քաղաքացի, բայց ոչ ֆրանսիացի, մի տեսակ դիտորդի տեսանկյունից եմ նայում, հետեւում Ֆրանսիայի կյանքին, եւ դա ինձ հնարավորություն է տալիս տեսնել եւ զգալ, թե ինչպես են այսօր բնիկ ֆրանսիացիները տառապում իրենց օր օրի կորսվող հայրենիքի համար: Երբ դու քո հայրենիքում ապրելով, կարոտում ես քո հայրենիքին, ինչը որ այսօր կատարվում է նաեւ Հայաստանում: Ես այդ զգացողությունը ունեցել եմ Ֆրանսիայում եւ զգացել եմ նաեւ Հայաստանում: Այսօր թե՛ Ֆրանսիայում, թե՛ Հայաստանում վտանգ կա կորցնել ազգայինը, եւ այդ վտանգն ունի երեք լուծում՝ առաջինը՝ փախչել հայրենիքից, երկրորդը՝ թաքնվել, ոչինչ չանել, եւ երրորդը՝ դիմադրել: Հիմա, իմ գրքի հերոսը՝ Դանիելը, դիմադրում է, չնայած որ մտքեր ուներ փախչելու, սակայն սերը հայրենիքի եւ իր ընտանիքի հանդեպ նրան պահում է հայրենիքում, եւ նա հասկանում է, որ երազանքի հայրենիքի հետեւից չեն գնում, երազանքի հայրենիքը ստեղծում են հայրենիքում: Եթե համեմատենք երկու ժողովուրդներին, Հայաստանում ես նկատել եմ ավելի շատ հայրենիքից փախչող եւ նաեւ թաքնվող տեսակը, իսկ Ֆրանսիայում հիմնականում թաքնվող եւ ոչինչ չանող տեսակն է, երկու երկրներում էլ ժողովրդի ոչ մեծ հատվածն է դիմադրող, չնայած Ֆրանսիան իր պատմության ընթացքում բազմաթիվ հեղափոխություններ է տեսել:

— Ասացիք, որ վեպն ամբողջովին ֆրանսիական իրականության մասին է, արդյո՞ք վեպում կան հայ հերոսներ կամ հայկական անուններ:

— Վեպում չկա որեւէ հայ հերոս, չկա ոչ մի հայկական անուն, միակ հայկական անուն-ազգանունը Շառլ Ազնավուրն է, ում երգը՝ «Ի՛նչ տխուր է Վենետիկը, երբ մենք իրար չենք սիրում» հնչում է ճզմված ավտոմեքենայի միջից, եւ այդ երգը խորհրդանշում է ու հիշեցնում է այսօրվա Հայաստանը, քանի որ իսկապես տխուր է ամենուր, երբ մենք իրար չենք սիրում: Վեպի երկրորդ հայկական անունով հերոսը, եթե կարելի է այդպես ասել, թերեւս ես եմ՝ հեղինակը:

— «Ձյան փաթիլներ հաշվողը» վեպը Ձեր առաջին գիրքն է, արդյո՞ք սա գրելու ձեր առաջին փորձն է, եւ մտադրություն ունե՞ք լրջորեն զբաղվել գրականությամբ:

— Ես դեռեւս փոքր տարիքից գրել եմ պատմվածքներ եւ բանաստեղծություններ, սակայն դրանք չեն հրատարակվել, սա առաջին գիրքս է, որ լույս է տեսնում: Այո, ես շարունակելու եմ զբաղվել գրականությամբ եւ արդեն գաղափարներ ունեմ երկրորդ եւ նույնիսկ երրորդ գրքի համար: Երկրորդ գիրքս կլինի պատմվածքների ժողովածու, իսկ երրորդը կլինի վեպ՝ մի գեղեցիկ պատմություն Ֆրանսիայում հայկական էթնոսի եւ հայկական արմատների փնտրտուքի մասին:

— Կպատմե՞ք ձեր ընտանիքի մասին, Դուք ապրում եք Փարիզում, ձեր երեխաները ծնվել են այնտեղ, հե՞շտ է պահպանել հայկականությունը Ֆրանսիայում:  

— Իհարկե, դժվար է պահպանելը հայկականը եւ հայոց լեզուն ֆրանսիական կյանքում, բայց ինձ, կարծես թե, հաջողվում է, քանի որ ես տանը իմ երեք երեխաների հետ հիմնականում հայերեն եմ խոսում՝ չնայած որ ամուսինս բնիկ ֆրանսիացի է: Նշեմ նաեւ, որ ամուսինս էլ է խոսում հայերեն: Երբ մենք նոր էինք ծանոթացել, ամուսինս վեց ամիս հայերեն լեզու սովորեց մասնավոր ուսուցչի հետ, որպեսզի գար Հայաստան եւ իմ ծնողներից ձեռքս խնդրեր հայերեն լեզվով, եւ նրան դա հաջողվեց, թերեւս նաեւ այդպիսով նա գրավեց իմ եւ ծնողներիս սիրտը:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Այս թեմայով Եվ ով երազեց այսքան դաժան… ՄԵՐՈՒԺԱՆ ՏԵՐ-ԳՈՒԼԱՆՅԱՆ Ամանորյա հրաշքը երբեք չի դադարել ինձ համար գոյություն ունենալ. Վահագ Ռաշը նոր երգ ունի Զգույշ լինենք ու փակ պահենք մեր երկրի Կերկապորտ դուռը. 75-ամյա մտավորականի էսսեները դառնում են մարգարեություն Բաքվեցի ՔՊ-ական պատգամավորը միություն է ստեղծել Հայ Առաքելական եկեղեցին այսօր տոնում է Սուրբ Մարիամ Աստվածածնի ծննդյան օրը