Վաշինգտոնը «տակից» Մոսկվայի՞ն է խնդրել` զսպել Թեհրանին

2023 թվա­կա­նի ՀՀ կա­ռա­վա­րութ­յան գոր­ծու­նեութ­յան կա­տա­րո­ղա­կա­նի քննարկ­ման ժա­մա­նակ իր ե­լույ­թում (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=280971&l=am) Նի­կոլ Փա­շին­յանն անդ­րա­դար­ձավ նաեւ Ի­րա­նի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հար­ցին: Ըստ նրա՝ Հա­յաս­տան-Ի­րան հա­րա­բե­րութ­յուն­ներն այս ո­րա­կի մեջ են. «Պե­տա­կա­նութ­յան հնա­գույն ա­վան­դույթ­ներ ու­նե­ցող մեր հա­րե­ւա­նի հետ մեր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը հիմն­ված են բնա­կան շա­հե­րի վրա, ինչն այդ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը դարձ­նում է ա­ռանձ­նա­հա­տուկ: Ընդ ո­րում, Արեւ­մուտ­քի հետ մեր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գա­ցու­մը չենք հա­կադ­րել, չենք հա­կադ­րում ու չենք հա­կադ­րի Ի­րա­նի հետ մեր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րին ու Ի­րա­նի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը չենք հա­կադ­րել, չենք հա­կադ­րում եւ չենք հա­կադ­րի Արեւ­մուտ­քի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րին»:

Ինչ­քա­նով է դա այդ­պես, երբ նույն Ի­րա­նի գնա­հատ­մամբ, Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րը լցված են մաս­նա­վո­րա­պես ի­րա­նա­կան ուղ­ղութ­յամբ ա­մե­նա­սով­որա­կան լրտե­սութ­յունն ի­րա­կա­նաց­նող «եվ­րաշ­պիոն­նե­րով», հար­ցի մի կողմն է: Սա­կայն ամ­բողջ խնդիրն այն է, որ ե­թե հա­մե­մա­տա­բար հան­դարտ ի­րա­վի­ճա­կում Թեհ­րա­նը մի փոքր այլ աչ­քով կա­րող էր նա­յել ՆԱՏՕ-ա­կան պե­տութ­յու­նն­երի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի առ­կա­յութ­յանն իր սահ­ման­նե­րի մոտ, բայց ա­հա ի­րա­վի­ճա­կը կտրուկ սրվել է, եւ գնա­հա­տում­ներն էլ, բնա­կան է, կփոխ­վեն:

Ա­մեն դեպ­քում, հա­սել ենք մի փու­լի, երբ ա­րեւմտ­յան տա­րաբ­նույթ աղբ­յուր­նե­րը պնդում են, թե ան­գամ Վա­շինգ­տո­նում են ան­խու­սա­փե­լի  հա­մա­րում Ի­րա­նի եւ ն­րա դաշ­նա­կից­նե­րի կող­մից Իս­րա­յե­լի վրա հրթի­ռա­յին հար­ձա­կու­մը։ Այդ մա­սին, օ­րի­նակ, գրում է Bloomberg-ը՝ պնդե­լով, թե ա­մե­րիկ­յան վար­չա­կազ­մի կար­ծի­քով՝ Ի­րա­նը եւ ն­րա դաշ­նա­կից­նե­րը կա­րող են հար­ձակ­վել Իս­րա­յե­լի ռազ­մա­կան եւ կա­ռա­վա­րա­կան օբ­յեկտ­նե­րի վրա։ Ա­վե­լին, մի շարք այլ հե­ղի­նա­կա­վոր աղբ­յուր­ներ էլ վստահ են, որ նման զար­գա­ցու­մը վերջ­նա­կա­նա­պես վե­րընտր­վե­լու հար­ցում «կթա­ղի Բայ­դե­նի շան­սե­րը»։ Ընդ ո­րում, որ Նե­թան­յա­հուն նաեւ նման հե­տե­ւանք­նե­րը հաշ­վի առ­նե­լով է, որ Դա­մաս­կո­սի ի­րա­նա­կան հյու­պա­տո­սա­րա­նին հար­վա­ծե­լու հրա­ման տվեց:

Թե ին­չու, կա­րե­լի է կռա­հել. ե­թե Ի­րա­նը հար­վա­ծում է, ա­պա ԱՄՆ-ն միան­գա­մից կանգ­նում է մի­ջամ­տել-չմի­ջամ­տե­լու հար­ցի ա­ռաջ, եւ որ տար­բե­րակն էլ որ Բայ­դենն ընտ­րի, ի­րեն ուղղ­ված խո­շոր հար­ված է դառ­նում: Կ­փոր­ձի՞ Իս­րա­յե­լին պաշտ­պա­նել, ո­րին, ի դեպ, տա­րա­ծաշր­ջա­նում գտնվող ա­մե­րիկ­յան նա­վա­տոր­մը պատ­րաստ լի­նե­լու մա­սին հայ­տա­րա­րել է, ու­րեմն կլի­նի պա­տաս­խան հար­վա­ծը: Ու ոչ միայն ա­մե­րիկ­յան նա­վե­րին, այլ՝ ռազ­մա­բա­զա­նե­րին, եւ ոչ միայն ու­ղիղ Ի­րա­նի կող­մից, այլ տա­րա­ծաշր­ջա­նի ի­րա­նա­մետ բո­լոր մեծ ու փոքր խմբա­վո­րում­նե­րի: Ու այդ պա­տաս­խա­նից հե­տո ի՞նչ է ա­նե­լու Բայ­դե­նը, ողջ ա­մե­րիկ­յան ուժն ուղ­ղե­լու է Ի­րա­նի դե՞մ: Ի՞նչ մի­ջոց­ներ դա կխլի, ի՞նչ կո­րուստ­ներ է խոս­տա­նում, ե­թե պատ­շաճ լո­գիս­տի­կա­յի եւ դաշ­նա­կից­նե­րի բա­ցա­կա­յութ­յամբ գնաս նման քայ­լի. դա ար­դեն կոր­ծա­նա­րար հար­ված է վե­րընտր­վե­լու ծրագ­րե­րին: Մինչ­դեռ շատ ա­վե­լի լուրջ հե­տե­ւանք­ներ էլ կան, ե­թե Ռու­սաս­տանն ու Չի­նաս­տա­նը, ինչ­պես են­թադ­րե­լի է, ան­մի­ջա­կա­նո­րեն պաշտ­պա­նեն Ի­րա­նին: Իսկ ե­թե չօգ­նի Իս­րա­յե­լին, ա­պա վեր­ջինս ինչ­քա՞ն կդի­մա­նա, այդ դեպ­քում ի՞նչ քննա­դա­տութ­յան է բախ­վե­լու Բայ­դե­նը:

Միակ տար­բե­րակն ա­մեն կերպ Ի­րա­նին պա­տաս­խան հար­վա­ծից հետ պա­հելն է, եւ կան խո­սակ­ցութ­յուն­ներ, որ ԱՄՆ-ն դի­մել է Սաուդ­յան Ա­րա­բիա­յին, Քա­թա­րին, ԱՄԷ-ին, Ի­րա­քին՝ խնդրե­լով Թեհ­րա­նին կոչ ա­նել՝ թու­լաց­նել լար­վա­ծութ­յու­նը Իս­րա­յե­լի հետ: Բայց նման փորձ ա­րեց Թուր­քիան, եւ Թեհ­րա­նը միան­գա­մից մեր­ժեց, եւ դժվար չէ հաս­կա­նալ, որ մյուս միջ­նոր­դութ­յուն­նե­րը եւս կմերժ­վեն:

Վա­շինգ­տո­նի հա­մար ի­րոք սա ար­դեն այն լրջութ­յան խնդիր է, որ, ըստ ո­րոշ տեղ­յակ աղբ­յուր­նե­րի, «հա­տուկ խո­ղո­վակ­նե­րով» փոր­ձել է օգ­նութ­յուն ստա­նալ… Մոսկ­վա­յից՝ հաս­կա­նա­լով, որ միակ կող­մը, ում հետ Ի­րանն այս պա­հին կխո­սի պա­տաս­խան տալ-չտա­լու հար­ցով, Ռու­սաս­տանն է: Բ­նա­կա­նա­բար, դա են­թադ­րում է Ի­րա­նի եւ Ռու­սաս­տա­նի հետ կապ­ված մի շարք զի­ջում­ներ: Նույն աղբ­յուր­նե­րը պնդում են, որ ակ­տիվ քննար­կում­նե­րը դեռ շա­րու­նակ­վում են, եւ դեռ հնա­րա­վոր չէ ա­սել՝ այս «օ­պե­րա­ցիան» արդ­յու­նա­վետ կլի­նի՞:

Թե­րեւս, այս գոր­ծըն­թա­ցին դեռ անդ­րա­դառ­նա­լու ա­ռիթ կու­նե­նանք: Սա­կայն ար­դեն այս պա­հին էլ ակն­հայտ է, որ տե­ղի ու­նե­ցո­ղը խո­սում է մաս­նա­վո­րա­պես Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քի ուղ­ղութ­յամբ առ­կա գլո­բալ ի­րա­վի­ճա­կա­յին փո­փո­խութ­յան մա­սին: Այն է՝ ԱՄՆ-ի դիր­քերն այն կար­գի են թու­լա­ցել, որ Մոսկ­վա­յի միջ­նոր­դութ­յամբ Ի­րա­նին զսպե­լը (ե­թե լու­րը հաս­տատ­վի) դար­ձել է միակ ճա­նա­պարհը: Ե­թե այս սցե­նարն էլ չե­ղարկ­վի (իսկ դա կա­րող է ա­մեն պա­հի լի­նել), Ի­րա­նի պա­տաս­խան հար­վա­ծը դառ­նա­լու է ան­խու­սա­փե­լի:

Բայց մեզ հա­մար ա­մե­նա­վատն այն է, որ նման ի­րա­վի­ճա­կում Նի­կո­լը դեռ փայ­փա­յում է Ա­րեւ­մուտ­քից ինչ-որ ռեալ օգ­նութ­յուն ստա­նա­լու հույ­սեր: