Նիկոլի շուրջ իր իսկ սարքած օղակը սեղմվում է

Ե­լույ­թը, ո­րը Գա­վա­ռում տե­ղի ու­նե­ցած ՔՊ նա­խա­ձեռ­նող խմբի նիս­տի ժա­մա­նակ նա­խօ­րեին ու­նե­ցավ Նի­կոլ Փա­շին­յա­նը, մի կող­մից, հրամց­վեց` որ­պես Ա­լիե­ւի վեր­ջին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րի պա­տաս­խա­նը: Բայց մի փոքր ա­վե­լի խո­րը նա­յե­լով` այդ ե­լույ­թը նաեւ Նի­կո­լի կող­մից «ինք­նա­խոս­տո­վա­նա­կան ցուց­մունք» էր: Բայց ի­րա­կա­նում այս­տեղ կա­րե­լի է էլ ա­վե­լի խո­րը հիմ­քեր գտնել:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ` ԱԼԻԵՎԻՆ

­Վեր­ջին օ­րե­րին Բաք­վից հնչող հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը հա­մա­րում եմ լրջա­գույն հար­ված խա­ղա­ղութ­յան գոր­ծըն­թա­ցին՝ Ա­լիե­ւին ար­ձա­գան­քեց Նի­կոլն իր ե­լույ­թով: «Ա­ռա­ջին պատ­ճառն այն է, որ մենք մի քա­նի ան­գամ հրա­պա­րա­կա­յին, ար­ձա­նագր­ված պայ­մա­նա­վոր­վել ենք, որ Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի մի­ջեւ խա­ղա­ղութ­յու­նը, ինչ­պես նաեւ սահ­ման­նե­րի դե­լի­մի­տա­ցիան եւ դե­մար­կա­ցիան պետք է հիմն­ված լի­նեն 1991 թվա­կա­նի դեկ­տեմ­բե­րի Ալ­մա­թիի հռչա­կագ­րի հի­ման վրա… Այս պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի մի­ջեւ ար­ձա­նագր­վել են ե՛ւ 2022 թվա­կա­նի հոկ­տեմ­բե­րի 6-ի Պ­րա­հա­յի հան­դիպ­ման եւ արդ­յուն­քում ըն­դուն­ված քա­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րութ­յու­նում, ե՛ւ Սո­չիում տե­ղի ու­նե­ցած հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ, ե՛ւ 2023 թվա­կա­նի հու­լի­սի 15-ին Բր­յու­սե­լում տե­ղի ու­նե­ցած ե­ռա­կողմ հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ: Ին­չու եմ հար­ված հա­մա­րում վեր­ջին օ­րե­րին Ադր­բե­ջա­նից հնչող հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը, ո­րով­հե­տեւ այն, ինչ նրանք ա­սում են, ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կով ու­ղիղ հա­կա­սում է այս տրա­մա­բա­նութ­յա­նը եւ այս պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յա­նը»,- ա­սաց Փա­շին­յա­նը:

­Կարճ ա­սած, ըստ Նի­կո­լի, Ա­լիե­ւը նախ­կին ա­սած­նե­րից «թռնում» է: Ու հենց այդ փաստն է, որ Նի­կո­լի հայ­տա­րա­րութ­յու­նը վե­րա­ծում է «ինք­նա­խոս­տո­վա­նա­կան ցուց­մուն­քի»:

Այս­պես, ըստ էութ­յան, Վո­վա­յիչն ա­սաց հե­տեւ­յա­լը. այն քա­ղա­քա­կան կուր­սը, ո­րը նրան պար­տադր­վեց Պ­րա­հա­յում, եւ ո­րի արդ­յուն­քում հա­յա­թափ­վեց Ար­ցա­խը, այս պա­հին, մեղմ ա­սած, լիա­կա­տար ձա­խող­ման շե­մին է: Թե ին­չու է Ա­լիեւն այդ­պես վար­վում, դա ար­դեն հար­ցի մյուս կողմն է. ա­սենք, Ա­րեւ­մուտ­քը Պ­րա­հա­յի փու­լում կեղծ խոս­տում­ներ հրամց­րեց Նի­կո­լին, կամ խոս­տում­նե­րը կեղծ չէին, բայց հի­մա չի կա­րո­ղա­նում խոս­տա­ցա­ծը կա­տա­րել, այն է՝ Ա­լիե­ւին այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի հի­մա վրա բա­նակ­ցա­յին սե­ղա­նի մոտ «բեր­ման են­թար­կել» եւ այլն: Դ­րա­նից հար­ցի էութ­յու­նը չի փոխ­վում. Նի­կոլն է, որ մտել է մի գոր­ծըն­թա­ցի մեջ, որն էն գլխից էր ակն­հայտ, որ ձա­խող­ման է տա­նե­լու, եւ հի­մա նա ինքն է խոս­տո­վա­նում այդ փաս­տը: Կարճ ա­սած, թույլ է տվել հեր­թա­կան կո­պիտ սխա­լը, ո­րի արդ­յուն­քում ոչ միայն մա­զա­չափ ան­գամ չի մո­տե­ցել իր քա­րո­զած «խա­ղա­ղութ­յան օ­րա­կար­գին», դեռ մի բան էլ, կրկնենք, հա­յա­թափ­վել է Ար­ցա­խը:

Ընդ ո­րում, ա­մե­նա­վատն ան­գամ նման սխալ թույլ տա­լը չէ, ա­մե­նա­վատն այն է, որ դա ուղ­ղե­լու քայ­լեր եւս այս պա­հին տե­սա­նե­լի չեն: Ա­մեն դեպ­քում, Նի­կո­լի նույն ե­լույթն ան­գամ այդ մա­սին է վկա­յում: Ն­րա խոս­քով. «Ա­ռա­ջար­կում ենք, ա­սում ենք՝ ե­կեք անվ­տան­գութ­յունն ա­պա­հո­վե­լու հա­մար զոր­քե­րը Ալ­մա­թա­յի հռչա­կագ­րով սահ­ման­ված սահ­մա­նագ­ծից հա­յե­լա­յին հետ քա­շենք, որ բա­խում­նե­րի վտան­գը չե­զո­քաց­նենք, Ադր­բե­ջա­նը սա մեր­ժում է։ Ա­սում ենք՝ ե­կեք սահ­մա­նա­յին շրջան­նե­րը ա­պա­ռազ­մա­կա­նաց­նենք, Ադր­բե­ջա­նը սա մեր­ժում է։ Ես կա­րող եմ ու­րիշ ա­ռա­ջարկ ա­նել՝ ե­կեք սպա­ռա­զի­նութ­յուն­նե­րի վե­րահսկ­ման վե­րա­բեր­յալ պայ­մա­նա­գիր կնքենք…»: Ու տես­նես Փա­շին­յա­նը գո­նե չնչին չա­փով հա­վա­տո՞ւմ է, որ Ա­լիեւն այ­սօր­վա իր շա­հե­կան դիր­քե­րը կթող­նի եւ կա­սի` թե լավ, Նի­կոլ ջան, ա­րի բա­նա­կումս զեն­քե­րի «ռե­ւի­զիա» ա­րա:

Այդ դեպ­քում, ին­չո՞ւ է Նի­կո­լը հրա­պա­րա­կավ ա­ռա­ջար­կում մի բան, ո­րին, են­թադ­րում ենք, ան­գամ ին­քը չի հա­վա­տում, բայց նման ա­ռա­ջարկ­նե­րով էլ ա­վե­լի է թու­լաց­նում, դրսի հա­մար ծի­ծա­ղե­լիութ­յան աս­տի­ճան հասց­նում Հա­յաս­տա­նի դիր­քե­րը: Սա Բաք­վին ուղղ­ված հրա­վե՞ր է, թե, ա՛յ Ա­լիեւ, ա­վե­լի թույլ ենք, քան պատ­կե­րաց­նում ես, էլ ին­չո՞ւ ես հարց­նում, վերց­րու ու­զածդ: Թե՞ նման հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ Նի­կոլն ա­նում է, քա­նի որ ա­սե­լու այլ բան չու­նի, եւ այս վար­կածն իր հեր­թին է խո­սում Պ­րա­հա­յից սկսած ողջ քա­ղա­քա­կան կուր­սի տա­պալ­ման մա­սին:

ԱՌԱՆՑՔԸ` ԿՈՄՈՒՆԻԿԱՑԻԱՆԵՐԻ ՀԱՐՑՆ Է

Ի­րա­կա­նում այս ա­մենն էլ ա­վե­լի խո­րը ի­մաստ ու­նի: Նախ նկա­տենք, որ ե­թե ան­գամ ա­ռաջ­նորդ­վենք այն վար­կա­ծով, որ Նի­կոլն Ա­լիե­ւին դրդում է հեր­թա­կան պա­տե­րազ­մի, դա պրակ­տիկ հե­ռան­կար­ներ չի կա­րող ու­նե­նալ: Այն պարզ պատ­ճա­ռով, որ նոր պա­տե­րազմ սկսել-չսկսե­լը ո´չ Ա­լիե­ւի ո­րո­շե­լիք բանն է եւ ո´չ­ էլ՝ Նի­կո­լի: Նոր պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, Ա­րեւ­մուտ­քին ձեռն­տու է՝ ՌԴ-ի եւ Ի­րա­նի դեմ երկ­րորդ ճա­կատ բա­ցե­լու հա­մար: Բայց հենց նույն պատ­ճա­ռով դրան կտրուկ դեմ են ռուս­ներն ու պար­սիկ­նե­րը: Ա­ռա­վել եւս` ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կում, երբ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում կրքերն այս­քան շի­կա­ցել են, եւ Մոսկ­վան ու Թեհ­րա­նը հաս­տատ ա­մեն բան կա­նեն, որ ի­րենց հա­մար կա­պի օ­ղակ հան­դի­սա­ցող Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում ռազ­մա­կան պայթ­յուն­ներ չլի­նեն: Այս տե­սանկ­յու­նից, պա­տա­հա­կան չէր, որ Հա­յաս­տա­նում Ի­րա­նի դես­պան Մեհ­դի Սոբ­հա­նին իր հեր­թին շտա­պեց ար­ձա­գան­քել Ա­լիե­ւի վեր­ջին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րին, թե՝ «­Մենք միշտ ա­ջակ­ցել ենք Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան ինք­նիշ­խա­նութ­յանն ու տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նութ­յա­նը…»:

­Բա­ցի այդ, մեկ նյո­ւանս եւս հաշ­վի առ­նենք: Փաստն այն է, որ ինչ­պես Ա­լիեւն իր հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րով, այն­պես էլ Փա­շին­յա­նը իր պա­տաս­խան­նե­րով, պտտվե­ցին-պտտվե­ցին ու նո­րից հա­սան նույն բա­նին՝ «­Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» կամ Հա­յաս­տա­նով Նա­խի­ջե­ւա­նի հետ կապ աս­վա­ծին: Դա մեկ բան է նշա­նա­կում. Ա­լիե­ւը շա­րու­նա­կում է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» կա­պել նո­յեմ­բե­րի 9-ի ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի հետ, եւ կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ այդ հար­ցը նաեւ Նի­կո­լի հետ Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում ան­ցած տա­րե­վեր­ջի «ոտ­քի վրա» հան­դիպ­ման հիմ­քե­րից է ե­ղել: Իսկ ա­հա Նի­կո­լը, ում այս տա­րեսկզ­բից սկսած բա­ռա­ցիո­րեն «պա­շա­րել» են ա­րեւմտ­յան չի­նով­նիկ­նե­րը, նաեւ իր վեր­ջին ե­լույ­թում սկսեց բա­վա­կա­նին «տա­րօ­րի­նակ» մտքեր հնչեց­նել. «2020 թ. նո­յեմ­բե­րի 9–ի հայ­տա­րա­րութ­յու­նը ստո­րագ­րած կող­մե­րից եր­կու­սը ստո­րագր­ման պա­հից սկսած մին­չեւ 2023 թ. սեպ­տեմ­բեր ըն­կած ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծը ցույց են տվել, որ այդ փաս­տա­թուղթն ի­րենց հա­մար գո­յութ­յուն չու­նի… Չի կա­րող այն­պես լի­նել, որ ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րութ­յան եր­կու կող­մի հա­մար այս փաս­տա­թուղթն այ­լեւս չկա, իսկ 3-րդ կող­մի հա­մար այն շա­րու­նա­կի գո­յութ­յուն ու­նե­նա»: Գե­ղե­ցիկ «փա­թե­թա­վո­րում» ու­նի, բայց այդ­պես չէ: Նո­յեմ­բե­րի 9-ի փաս­տաթղ­թի շատ դե­տալ­ներ հենց Նի­կոլն է Ա­լիե­ւի հետ միա­սին խախ­տել: Սկ­սած հայ­կա­կան զոր­քե­րը փաս­տաթղ­թի ստո­րագր­ման պա­հին ե­ղած դիր­քե­րից հետ քա­շե­լուց, վեր­ջաց­րած Ալ­մա-Ա­թա­յի մա­սին Պ­րա­հա­յի թե­զով, ո­րը խաչ քա­շեց հայ­կա­կան Ար­ցա­խի վրա, եւ ո­րը միայն ըն­դու­նե­լուց հե­տո Նի­կոլն ու Ա­լիե­ւը, որ­պես կա­տար­ված փաստ, հրամց­րել են Պու­տի­նին: Եվ ե­թե այդ­քա­նից հե­տո նո­յեմ­բե­րի 9-ի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րից մնա­ցել է միայն կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի վե­րա­գոր­ծարկ­ման կե­տը, դա հենց Նի­կո­լի «պրա­վալ­նի» քա­ղա­քա­կա­նութ­յան արդ­յունքն է:

­Բայց դրանք էլ մի կողմ. Հա­յաս­տա­նի հա­մար, հաշ­վի առ­նե­լով նաեւ Նի­կո­լի այս վեր­ջին հայ­տա­րա­րութ­յու­նը, դա գոր­ծո՞ղ, թե՞ ար­դեն չգոր­ծող փաս­տա­թուղթ է: Ե­թե չգոր­ծող է, դա պետք է հայ­տա­րա­րել պաշ­տո­նա­պես, ին­չը նի­կոլ­յան իշ­խա­նութ­յու­նը չի ա­նում: Ե­թե գոր­ծող է, ա­պա պետք է այն կա­տա­րել, ան­գամ ե­թե մնա­ցել է դրա 9-րդ կե­տը. վեր­ջին հաշ­վով Փա­շին­յանն ինքն է միանձն­յա կեր­պով դա ստո­րագ­րել, հի­մա ո՞ւմ է մե­ղադ­րում:

Ու «ա­մե­նա­տա­րօ­րի­նակն» այն է, որ մինչ հի­մա խո­սում են, թե այդ 9-րդ կետն ի­րե­նից ինչ է են­թադ­րում: «­Տենց բան ընդ­հան­րա­պես գո­յութ­յուն չու­նի, ոչ մի տեղ գրած չի, որ ՌԴ-ն ՀՀ ո­րե­ւէ տա­րած­քում կո­մու­նի­կա­ցիա­յի անվ­տան­գութ­յուն պետք է ա­պա­հո­վի, ընդ­հա­կա­ռա­կը` գրած է, որ ՀՀ-ն պետք է ա­պա­հո­վի, եւ բնա­կան է, ո՞վ պետք է ու­րիշ ա­պա­հո­վի… Ով, որ Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի վե­րա­բեր­յալ ար­տա­հա­յութ­յուն կգտնի, խոս­տա­նում եմ դրա­մա­կան պար­գեւ, ցա­վոք, նման ար­տա­հայ­տութ­յուն գո­յութ­յուն չու­նի»,- հայ­տա­րա­րեց Փա­շին­յա­նը: Ի­հար­կե, նա ճիշտ է, այդ փաս­տաթղ­թում «­Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» տեր­մին չկա: Բայց պատ­րա՞ստ է նաեւ դրա­մա­կան պար­գեւ տալ նրան, ով կմատ­նան­շի, որ «ՌԴ-ն ՀՀ ո­րե­ւէ տա­րած­քում կո­մու­նի­կա­ցիա­յի անվ­տան­գութ­յուն պետք է ա­պա­հո­վի»: Ո­րե­րորդ ան­գամ ստիպ­ված ենք կրկնել այդ 9-րդ կե­տը. «Ա­պաշր­ջա­փակ­վում են տա­րա­ծաշր­ջա­նում բո­լոր տնտե­սա­կան եւ տրանս­պոր­տա­յին կա­պե­րը: Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յու­նը ե­րաշ­խա­վո­րում է Ադր­բե­ջա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան ա­րեւմտ­յան շրջան­նե­րի եւ Նա­խի­ջե­ւա­նի Ինք­նա­վար Հան­րա­պե­տութ­յան մի­ջեւ տրանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցութ­յան անվ­տան­գութ­յու­նը՝ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի, տրանս­պոր­տա­յին մի­ջոց­նե­րի եւ բեռ­նե­րի՝ եր­կու ուղ­ղութ­յուն­նե­րով ան­խո­չըն­դոտ տե­ղա­շար­ժը կազ­մա­կեր­պե­լու նպա­տա­կով: Տ­րանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցութ­յան նկատ­մամբ վե­րահս­կո­ղութ­յունն ի­րա­կա­նաց­վում են Ռու­սաս­տա­նի ԱԴԾ սահ­մա­նա­պահ ծա­ռա­յութ­յան մար­մին­նե­րը»: Այ­սինքն, Նի­կոլն իր ստո­րագ­րութ­յամբ խոս­տա­ցել է ինչ­պես Ադր­բե­ջա­նի եւ Նա­խի­ջե­ւա­նի մի­ջեւ «անվ­տան­գութ­յուն», այն­պես էլ՝ «եր­կու ուղ­ղութ­յուն­նե­րով ան­խո­չըն­դոտ տե­ղա­շարժ»: Հի­մա՝ Հա­յաս­տա­նի սահ­մա­նը մաք­սա­կե­տով հա­տե­լը «խո­չըն­դո՞տ» է, ինչ­պես պնդում է Ա­լիե­ւը, թե՝ ոչ, ինչ­պես պնդում է Նի­կո­լը: Հենց դա է, որ պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րե­լով, պետք էր պարզ գրել, ին­չը Նի­կո­լը չի ա­րել: Բայց այն, որ «­Ռու­սաս­տա­նի ԱԴԾ սահ­մա­նա­պահ ծա­ռա­յութ­յան մար­մին­ներ» տեր­մի­նը կա, դա ստո­րագ­րել է Նի­կոլն ու հի­մա էլ ա­սում է, թե`«­Տենց բան ընդ­հան­րա­պես գո­յութ­յուն չու­նի», դրան ար­դեն չգի­տես էլ ինչ ա­նուն տաս:

ՈՐՊԵՍ ՎԵՐՋԱԲԱՆ

Արդ­յուն­քում, ու­նենք նման վի­ճակ: Մի կող­մից, կա Ա­րեւ­մուտ­քի պա­հան­ջը՝ ոչ մի ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յուն: Մ­յուս կող­մից` շարժ­վե­լով ա­րեւմտ­յան պա­հանջ­նե­րով, Նի­կո­լը ստիպ­ված ար­դեն խոս­տո­վա­նում է, որ հե­րիք չէ, ինքն ի­րեն դրել է փա­կու­ղու մեջ՝ չկա­տա­րե­լով իր իսկ ստո­րագ­րա­ծը, հի­մա էլ, երբ նույն Ա­րեւ­մուտ­քը չի կա­րո­ղա­նում ազ­դել Ա­լիե­ւի վրա, այդ փա­կու­ղին միայն խո­րա­նում է:

Ընդ ո­րում, որ­քան էլ Փա­շին­յանն այս պա­հին սկսի նյար­դա­յին ե­րանգ­նե­րով իր կող­մից ստո­րագ­րած նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նա­գիր կամ Պ­րա­հա­յի փաս­տա­թուղթ քննա­դա­տել, դրա­նից բան չի փոխ­վում: Կա փա­կու­ղի, եւ ե­թե դրա­նից ելք չգտնի, այն կշա­րու­նա­կի միայն էլ ա­վե­լի խո­րա­նալ՝ ար­դեն խեղ­դե­լու աս­տի­ճան:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ