ԻՆՉՈ՞Ւ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍԸ ԶՐԿՎԵՑ «ԶՈՒՅԳ ԱՐԵԳԱԿՆԵՐԻՑ»

 2015 թվականին «Իրավունք» թերթը` հաշվի առնելով նաեւ ընթերցողների կարծիքները, ներկայացրել էր տարվա ընթացքում իրենց գործունեությամբ, մշակույթի տարբեր բնագավառներում աչքի ընկած լավագույն գործիչներին ու նրանց գործերը: «Տարվա լավագույն նախագիծ» էր համարվել Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի պետական միջոցառումների ցանկում ներառված, ՀՀ ժողովրդական արտիստ, բալետմեյստեր ՌՈՒԴՈԼՖ ԽԱՌԱՏՅԱՆԻ «Զույգ արեգակներ» բալետային ներկայացումը՝ բեմադրված Նարեկացու «Մատյան ողբերգության»պոեմի հիման վրա: «Զույգ արեգակներ» բալետը պարավեստի լեզվով ցուցադրում էր այն արժեքները, որոնք հայերը ստեղծել են հազարամյակների ընթացքում եւ մասնակցել համաշխարհային մշակութային արժեհամակարգի ձեւավորմանը: Մինչդեռ վերջերս Ռ. Խառատյանի ֆեյսբուքյան հրապարակումներից իմացանք, որ Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի եւ բալետի պետական ակադեմիական թատրոնը հանդիսատեսին զրկում է այս բալետը դիտելու հնարավորությունից: Իսկ թե որն է նման վերաբերմունքի պատճառը, փորձեցինք պարզել ներկայացման բեմադրիչի հետ զրույցում:

— Պարոն Խառատյան, ըստ Ձեզ, ո՞րն է «Զույգ արեգակներ» բալետի հանդեպ նման վերաբերմունքի պատճառը: Ո՞վ է կանգնած այս որոշման հետեւում:

— «Զույգ արեգակներ» բալետը բեմադրվել է Հայոց ցեղասպանության պետական կոմիտեի եւ Մշակույթի նախարարության հաստատումից հետո, ինչի արդյունքում ընդգրկվել է պետական միջոցառումների ցանկում եւ ֆինանսավորվել է Համահայկական հիմնադրամի կողմից: Օպերային թատրոնում իմ աշխատանքի ընթացքում ցանկացած ներկայացում բեմադրելիս, ես գաղափարը եւ սցենարը ներկայացնում էի գեղարվեստական խորհրդին, որից հետո տնօրենը հաստատում էր նախագիծը եւ ներկայացնում Մշակույթի նախարարություն՝ ֆինանսկան աջակցություն ստանալու համար: Այսօր Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի եւ բալետի պետական ակադեմիական թատրոնում բոլոր հարցերը որոշվում են միանձնյա: Մինչդեռ նախկին ղեկավարին հեռացրին տնօրենի պաշտոնից, քանի որ հայտարարվեց, որ մեկ անձ չի կարող զբաղեցնել ե՛ւ գեղարվեստական ղեկավարի, ե՛ւ տնօրենի պաշտոնը:

— Նկատի ունեք, ՌԴ վաստակավոր արտիստ, Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի եւ բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի նախկին գեղարվեստական ղեկավար եւ տնօրեն Կոնստանտին Օրբելյանի՞ն:

— Այո, Օրբելյանի մասին է, ով ավելի ճանաչված էր: Օպերային թատրոնի ղեկավարությունը պետք է քաջատեղյակ լինի աշխարհի զարգացումներից եւ այնպիսի խաղացանկ ստեղծի, որով ձեւավորի հանդիսատեսի մտածելակերպը, այլ ոչ թե հանդիսատեսը թելադրի թատրոնի ուղղվածությունը եւ խաղացանկը: Թատրոնի ներկայիս ղեկավարությունը անտեղյակ է այս ամենի կարեւորությունից: Միտումնավո՞ր է, կամ թե ոլորտի վերադասի կարգադրանքո՞վ են տանում հայ հանդիսատեսին այս աննպատակ ուղղությամբ, երկու դեպքում էլ սա թշնամություն է հայ ազգի հանդեպ: Հնարավոր է այս անձինք պետք լինեն որեւէ այլ ասպարեզում, բայց ոչ հայի բախտը որոշելու գործում: Ես վստահ եմ, որ կան արժանի մասնագետներ, որոնք արդար ընտրությունների արդյունքում կարող են զբաղեցնել թատրոնի տնօրենի պաշտոնը եւ որոնք կարող են ձեւավորել բարձր մակարդակի գեղարվեստական ղեկավարություն եւ գեղարվեստական խորհուրդ:

— Ձեր բեմադրության հիմքում Նարեկացու «Մատյան ողբերգություն» պոեմն է: Չէ՞ որ Նարեկացին մեծություն է, եւ նրա ստեղծագործության հանդեպ նման վերաբերմունքը մերժում չէ՞ մեր մշակութային արժեքների հանդեպ:

— Այս բալետը չի ներկայացվում ադմինիստրարտիվ մակարդակի որոշման արդյունքում, այլ ոչ թե գեղարվեստական մակարդակի որոշման հիման վրա: Ցավալի է, բայց մեծ գաղափարներ ունենալու փոխարեն՝ ղեկավարի պաշտոն զբաղեցնող անձը անձնական շահեր է հետապնդում, թշնամություն սերմանելու նպատակ ունի, ինչի արդյունքում զարգանալու փոխարեն՝ մենք գաղափարական առումով այսօր աշխարհից հետ ենք մնում: Իմ վրդովմունքն այն է, որ թատրոնի խաղացանկով առաջ գնալու, մեր ազգային հարցերը բարձրացելու փոխարեն՝ մեր թատրոնը հետ է տանում: Ինչպե՞ս որոշվեց, որ պետք է բեմադրվի «Ռոմեո Ջուլիետ» բալետի այն տարբերակը, որը բեմադրվել է մեր թատրոնում ավելի քան 50 տարի առաջ, եւ որի պրեմիերան ես եմ պարել: Այս տարբերակը ոչ մի դրական ազդեցություն չունի ո՛չ հանդիսատեսի գեղագիտական ճաշակի ձեւավորման, ո՛չ ժամանակակից արվեստի շունչը ներկայացնելու, ո՛չ կատարողների մասնագիտական որակը բարձրացնելու վրա: Ինչի՞ հիման վրա ԿԳՄՍ նախարարությունը որոշեց, որ այս տարբերակը արժանի է ֆինանսավորման:

Ի՞նչ կարիք կար նորից բեմադրել «Ռոմեո Ջուլիետ» բալետը, երբ 2011 թվականին մեծ հաջողությամբ ներկայացվել է իմ կողմից կատարված բեմադրությունը, որը համապատասխանում է այսօրվա էսթետիկային, ռիթմին եւ տեմպին: Նույնը կարող եմ նշել Շառլ Ազնավուրի «Լա Բոհեմ» բալետի մասին: Առաջնայինը մեզ համար պետք է լինի՝ ձեւավորել մեր հոգեւոր արժեքները, բայց սա ներկայիս խաղացանկի ոչ մի ներկայացման մեջ չի արտացոլվում: Ստեղծվածը ջնջվում է, իսկ նորը չի համապատասխանում մեր ազգային խնդիրների լուծմանը:

— Համացանցային խոսակցություններում շահարկվում է նաեւ Արմեն Սմբատյանի անունը: Որքանո՞վ է իրականությանը համապատասխանում այն, որ նա է կանգնած այս ամենի հետեւում:

— Ես գիտեմ, որ այսօր կան պաշտոնատար անձինք, որոնք պետք է պատասխանատու լինեն այսօրվա վիճակի համար: Իսկ Արմեն Սմբատյանի առումով ոչինչ չեմ կարող ասել: Օպերայի ադմինիստրատիվ ղեկավարը պետք է այնքան գիտակ եւ պատրաստված լինի, որ չենթարկվի արտաքին ազդեցություններին եւ կարողանա այնպիսի միջավայր եւ պայմաններ ստեղծել, որպեսզի իրականացվի գեղարվեստական ղեկավարության ծրագրերը: Ես միշտ նշում եմ, որ օպերան մեր երկրի փոքր մոդելն է: Եվ մեր օպերայի խաղացանկը ցույց է տալիս, թե որ ուղղությամբ ենք զարգանում: Ու այսօր անհասկանալի է, թե ուր է տանում մեզ Օպերային թատրոնը, որովհետեւ այսօրվա Օպերային թատրոնի խաղացանկում ստեղծագործությունների մեծ մասը եւ նույնիսկ այն գործերը, որ հիմա են բեմադրվում՝ 60-ական թվականների մտածելակերպն է ներկայացնում: Դա մեզ համար անցած էտապ է:

— Այսինքն՝ նոր խոսք, ժամանակի շունչ չկա՞ Օպերային թատրոնում:

— Այո, ժամանակի շունչը չկա: Քանի որ թատրոնը ղեկավարվում է մեկ անձի կողմից, ով հետ է մնացել այսօրվա գաղափարներից եւ խուսափում է իր շուրջը տեսնել աշխարհում հաջողություն ունեցող, աշխարհի զարգացումներին տեղյակ արվեստագետների եւ ստեղծագործողների եւ իր որոշումներով մեր ազգին տանում է իրեն ծանոթ հետահայաց ուղղությամբ:

— Եթե դեմ առ դեմ հանդիպեիք ոլորտը համակարգող ԿԳՄՍ փոխնախարար Արա Խզմալյանին, ի՞նչ կհարցնեիք նրան:

— Ինչպե՞ս է գնահատվում ֆինանսավորմանը ներկայացված գործի գեղարվեստական արժեքը, ինչո՞ւ չի գործում թատրոնի գեղխորհուրդը, եւ ինչպե՞ս է որոշվել, որ հենց այդ անձը պետք է առաջնորդի, թե մեր ազգն ու հանդիսատեսը ինչով պետք է կրթվեն եւ նրանց զգացական աշխարհն ինչ ներկայացումներով պետք է ձեւավորվի: Ի՞նչ ներկայացումներ են նախատեսված, որոնք կաջակցեն մեր երիտասարդների ինքնաբացահայտմանը, ինքնագնահատմանը, որոնք կօգնեն ենթագիտակցության մեջ ձեւավորել հայրենասիրությունը, այլ ոչ թե այլ ազգի «սիրությունը»: Հարգելով այլ մշակույթները՝ պետք է զարգացնենք մերը եւ առաջնորդվենք մեր գաղափարներով:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Այս թեմայով Բոլոր հնարավոր առիթներով փորձում եմ ակտիվ պահել իմ կապը Հայրենիքիս հետ. Կոնստանտին Օրբելյան Երբեք չէի պատկերացնի, որ ինձ բախտ կվիճակվի վերջին անգամ ներկայացնել բեմում Արա Մարտիրոսյանին. Մհեր Արմենիա «Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերային եվ բալետի թատրոնը կարիք ունի ադմինիստրատիվ ղեկավարի». ՌՈՒԴՈԼՖ ԽԱՌԱՏՅԱՆ Մեր օպերային թատրոնն անհույս վիճակում է. Ռուդոլֆ Խառատյանը բացում է փակագծերը (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ) Մենք այսօր չենք զարգանում. Ռուդոլֆ Խառատյան (ԱՆՈՆՍ)